Θεοδώρα του Βυζαντίου, η εστεμμένη φεμινίστρια (το νέο Θεατρικό του Γεωργίου Ρούσοου)

 

(από το περιοδικό Μόδα, 09/1968)

Το νέο θεατρικό έργο του εκλεκτού συγγραφέως Γεωργίου Ρούσσου (που θα παιχτεί στο θέατρο "Διάνα" από τον θίασο της Τζένης Καρέζη, με την διακεκριμένη πρωταγωνίστρια στον ρόλο της Θεοδώρας, τον Κώστα Καζάκο στον ρόλο του Ιουστινιανού, σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και σκηνικά Γιάννη Καρύδη), παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις γυναίκες γενικώς κι από την άποψη αυτή η "Μόδα" θεώρησε ότι έπρεπε να αφιερώσει ένα άρθρο στο γεγονός. Ζητήσαμε μια συνέντευξη με τον συγγραφέα και να τι μας είπε:

 

- Και στα προηγούμενα έργα σας κύριε Ρούσσο, δείχνετε μια εξαιρετική προτίμηση σε γυναίκες ηρωίδες, τις οποίες μάλιστα εμφανίζετε εξιδανικευμένες. Είσαστε, άραγε,  ένας εκ πεποιθήσεως φεμινιστής; 

- Ο "φεμινισμός" είναι μια λέξη που στον τόπο μας έχει γελοιοποιηθεί σε περασμένα χρόνια, από σατιρικούς συγγραφείς, άνδρες βεβαίως. Ας την αποφύγουμε λοιπόν προκειμένου να χαρακτηρίσουμε την στάση μου ως συγγραφέως, έναντι του γυναικείου φύλου. Δεν δυσκολεύομαι να πω ότι είναι μια στάση ανάλογη της ηρωίδας μου, της αυτοκράτειρας Θεοδώρας: "Πολύ επιεικής προς τις γυναίκες, ανεπιεικής προς τους άνδρες". 

  Αυτός ο φιλογυνισμός βγαίνει από ένα βαθύτερο αίσθημα δικαιοσύνης. Η γυναίκα υπήρξε επί αιώνες -και μέχρις ενός σημείου εξακολουθεί να είναι ακόμα - η Αδικημένη της ζωής. Η λεγόμενη πατριαρχική κοινωνία φτιάχτηκε πάνω σε μέτρα ανδρικά, θέλω να πω, σύμφωνα με το συμφέρον και τις επιθυμίες των ανδρών. Υποταγμένη η γυναίκα στους αυταρχικούς θεσμούς που θέσπισε η αρχέγονη ανδροκρατία, περνούσε από την μια σκλαβιά στην άλλη -σκλάβα ενός πατέρα, ενός αδερφού, ενός συζύγου, κάποτε του γιού της. Κι αν θέμε να είμαστε ειλικρινείς, η ίδια σκλαβιά, έστω και επιχρυσωμένη, εξακολουθεί και σήμερα υπό ποικίλες μορφές στις "εκπολιτισμένες" κοινωνίες μας, στις οποίες εντούτοις, πιστεύουμε ότι υπάρχει μια κάποια ισοτιμία των δυο φύλων. Φυσικά δεν υπάρχει. Κι ό,τι υπάρχει, είναι κατά μεγάλο μέρος επίπλαστο και παραπλανητικό. Η γυναίκα εξακολουθεί να είναι υποτελής στον άνδρα και η κοινωνία μας μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Όλα, νόμοι, θεσμοί, έθιμα, είναι καμωμένα  -από τους άνδρες, εννοείται- έτσι που να μπορούν να κρατούν το γυναικείο φύλο σε μια μεθοδική υποτέλεια στο ανδρικό φύλο. Πρόκειται, με απλούστερα λόγια, για μια βαρύτερη αδικία που δεν μπορεί παρά να συγκινεί έναν συγγραφέα. 

   Από αυτό και η τάσις μου να εξιδανικεύω,  όπως είπατε τις ηρωίδες των έργων μου. Δεν τις εξιδανικεύω. Απλώς τις βάζω να φωνάζουν το δίκιο τους, να διεκδικούν τα καταπατημένα δικαιώματά τους, και μαζί αποκαλύπτουν τα μεγάλα προσόντα και προτερήματα του φύλου τους, που αν τις άφηναν οι θεσμοί να τα φανερώσουν ελεύθερα, θα απεδείκνυαν ότι μπορούν να είναι αληθινοί σύντροφοι των ανδρών, πολύτιμοι όσο και ισότιμοι, στοιχεία της ζωής  και της κοινωνίας σπουδαιότατα, πρωταρχικά και αφάνταστα ευεργετικά. 

 

- Κύριε Ρούσσο αν μαντεύουμε σωστά ακολουθείτε στα έργα σας την φεμινιστική γραμμή του Ίψεν; 

- Ας αφήσουμε τα μεγάλα λόγια. Κολοσσούς σαν τον Ιψεν είναι αδύνατο και να τους μιμηθείς ακόμα. Απλώς το νέο μου έργο είναι ένα εγκώμιο της γυναίκας, αφού η ηρωίδα Αυγούστα Θεοδώρα ξεπετιέται μέσα από όλες τις σκηνές σαν μια μαχητικότατη και πολυδύναμη εκπρόσωπος του γυναικείου φύλου. Είναι αναμφισβήτητα μια εστεμμένη φεμινίστρια που επέβαλε στον συντηρητικό, κατά τα άλλα,  Ιουστινιανό μια καινούργια νομοθεσία -προοδευτική και τολμηρή για τους καιρούς εκείνους- που απελευθέρωνε την γυναίκα από μερικά δεσμά της.

    Μα το έργο μου δεν περιορίζεται βέβαια μόνο σε αυτό. Δίνει και όλη την θυελλώδη ζωή της αυτοκράτειρας εκείνης που ξεκίνησε από τον Ιππόδρομο, το Τσίρκο και από μια ακόλαστη νεανική ζωή, για να εξελιχθεί στην θαυμασιότερη αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και, κατά την γνώμη μου, στην δυναμικότερη εστεμμένη της παγκόσμιας ιστορίας. Είναι μια γοητευτική θεατρική μορφή, με τις ακοίμητες φιλοδοξίες της, με τα φλογερά πάθη της, με τους αδιάκοπους σκληρούς αγώνες της, αγώνες πολύμορφους: να σβήσει το μελανό παρελθόν της, να αντιμετωπίζει τις ατελείωτες ραδιουργίες των μηχανορράφων του Ιερού Παλατιού, να εμψυχώνει τον Ιουστινιανό (σε αυτήν οφείλεται η καταστολή της τρομερής Στάσεως του Νίκα), να μείνει απόλυτα πιστή στον άνδρα της, να εδραιώσει την φεμινιστική πολιτική της, να επιβάλλει την άλλη, μεγαλεπίβολη πολιτική της που έλεγε ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπρεπε να στηριχτεί στους Έλληνες και τον ανατολικό ελληνισμό του Μεγάλου Αλεξάνδρου κι όχι στην Δύση και τα κατάλοιπα των Ρωμαίων, όπως ήθελε ο Ιουστινιανός. Κι αυτοί οι αγώνες της ακριβώς της δίνουν μέσα στην Ιστορία την ύπατη θέση της μεγαλύτερης Αυγούστας. 

    Και δίνουνε και στο δικό μου έργο ευκαιρίες για συνταρακτικές, υποθέτω, σκηνές και για ένα δραματικό  ενδιαφέρον, που ελπίζω ότι ανεβαίνει από την μια σκηνή στην άλλη,  από την στιγμή που την γνωρίζει ο Ιουστινιανός στο Ιπποδρόμιο να παίζει μια σπαρταριστή φάρσα, έως και τον συγκλονιστικό θάνατό της. 

**********

(Στην φωτογραφία κοστούμι του Γιάννη Καρύδη για την ηρωίδα του θεατρικού, Αυτοκράτειρα Θεοδώρα )